جرم و امنیت در سایبر
فضای سایبر به لحاظ ماهیت وجودی، بسیار متفاوت از فضای مادی شناخته و تعرفه شده در ذهن ماست. ماهیت فضای سایبر ماهیتی فرافیزیکی و غیرملموس است و به طور کلی متفاوت با ماهیت فضای سنتی .در واقع پدیدآورندگان شبکه، مخصوصاً آن را با چنین ماهیتی پدید آورده‌اند که هرگز مبتنی بر پارامترهای فضای سنتی نباشد و در نتیجه در قید و بندهای موجود درگیر نشود اما همین تفاوت‌های بنیادین وقتی به عرصه حقوق طرفین درگیر در پرونده‌های مرتبط با فناوری اطلاعات وارد می‌شوند دچار چالش‌های عمیقی می‌گردند.
در این مقال قصد بر آن است به معرفی مختصر فضای سایبر و شبکه‌های رایانهای پرداخته و بحث امنیت و جرم در این مقوله را پیش بکشیم. در حالی‌که بزرگترین گروه‌های ترویستی و جاسوسی با استفاده از همین منافذ به راحتی قادر خواهند بود به اسرار شرکت‌ها و حتی دولت ها دست پیدا کرده و از آن استفاده سو ببرند می‌توان با صرف هزینه‌ای این امکان را از آنان گرفت و امنیت را به فضاهای اینترنتی و سایبری خود بازگرداند.
جرم برای برخی از انسان‌ها جذاب است و این جذابیت در برخی فضاها و شرایط بیشتر می‌شود. یکی از این فضاها که قابلیت و جوانب منفی و مثبت بسیاری دارد، فضای سایبر می‌باشد. فضای سایبر شامل شبکه‌های رایانهای و مخابراتی متصل به‌هم است که اطلاعات را در کمترین زمان و در بیشترین مکان مبادله می‌کند. افراد بسیاری برای گذراندن وقت و سرگرمی ارتباطات گسترده‌ای در فضاهای اینترنتی برقرار می‌کنند غافل از آنکه یک ارتباط به ظاهر ساده و پیش‌پا افتاده می‌تواند کوچکترین اطلاعات فردی و شخصی افراد را در اختیار مجرمین بگذارد. امروزه اطلاعات مهمی راجع به اشخاص و مشاغل به صورت الکترونیکی ایجاد، ذخیره، پردازش و مبادله می‌شود که باید امنیت این اطلاعات کاملاً حفظ شود.
هر چند تحولات سریع و روز افزون فناوری اطلاعات و ظهور جامعه اطلاعاتی دستاورد‌های فوق‌العاده مهمی را برای بشر به ارمغان آورده اما تهدیدات بسیاری در حوزه امنیت شبکه و سیستم اطلاعات افراد وجود دارد که مشکلات پیچیده و متعددی را ایجاد می‌کند. انسان امروز با جرایم بسیاری زندگی می‌کند و با وجود نفرت و بیزاری از جرم، روزبه‌روز بیشتر در محاصره آن قرار گرفته و بیشتر با آن برخورد می‌نماید. فضای سایبر بهترین مکان برای استفاده مجرمین برای دستیابی به اطلاعات افراد است. با توجه به اینکه اطلاعات شخصی و حتی دولتی، نظامی و سیاسی بسیاری در این فضا جا به جا می‌شود، امکان قرار گرفتن این اطلاعات در اختیار مجرمین افزایش می‌یابد. شرایط فعلی دولت‌ها و ملت‌ها با زنجیره‌ای از تهدیدات مشخص در محیط‌های مجازی مواجه اند که امنیت آن ها را به چالش کشیده و ابزارهای سنتی توان مقابله با آن ها را ندارند. متأسفانه آموزش کافی در خصوص استفاده از شبکه‌های رایانهای و مخابراتی صورت نگرفته و ممکن است افراد زیادی ناخواسته طعمه شبکه‌های جاسوسی شوند و اطلاعات مهم خود را در اختیار آن ها بگذارند.
بنابراین لازم است تا نهادهای ذیربط به خصوص در ادارات دولتی نسبت به آموزش عمومی افراد و کارکنان در خصوص استفاده از فضای سایبر اقدام نمایند. برخی با نادیده گرفتن حساسیت‌های امنیتی فضای اطلاعات و نیز عدم آشنایی با آن لزومی بر آموزش نمی‌بینند و به نوعی تا زمانی که متحمل خساراتی از این دست نگردند، متوجه میزان اهمیت آن نمی‌شوند اما می‌توان با برگزاری دوره‌های آموزشی و ارائه راهکارهای مناسب شناخت افراد را افزایش داده و امنیت اطلاعات را به وجود آورد. امروزه کشورهای غربی به اهمیت بالای اطلاعات و حفظ امنیت آن در شبکه‌های ارتباطی پی برده‌اند و تدابیر مفیدی اندیشیده‌اند. به طوری که در بسیاری از کشورها پلیسی به نامه پلیس سایبر برای جلوگیری از تخلفات شبکه‌ای پدید آمده و امنیت فضاهای سایبر در دست این پلیس قرار دارد. برای رویارویی با تهدیدات فضای سایبر و اقدامات قابل سرزنش که امنیت و سلامت این فضا با آن رو به روست سه رویکرد موجود است که شامل جرم‌انگاری با توسل جستن به قانون، ایجاد و اتخاذ تدابیر حفاظتی و کنترلی و پیشگیری اجتماعی است.
لازمه رویکرد جرم‌انگاری با توسل جستن به قانون، داشتن قانون جرایم رایانهای و بسیاری از قوانین مکمل دیگر است، که بتوان با استناد به آن علیه مجرمین فعالیت کرد. ایجاد و اتخاذ تدابیر حفاظتی و کنترلی شامل پیشگیری و همچنین آموزش کاربران و توانمند‌سازی آنان در برابر تهدیدات می‌باشد اما رویکرد آخر یعنی پیشگیری اجتماعی به معنای آموزش جامعه برای اجتناب از محیط‌های خطرساز و همچنین فرهنگ‌سازی افراد و پیشگیری از ارتکاب جرم است. برای رسیدن به هدف مورد نظر و همچنین ایجاد فضاهای امن بهترین کاراستفاده همزمان از این سه رویکرد می‌باشد. در ایران شبکه‌ها به طور عمده پیچیده و چند لایه بوده و در لایههای مختلف آن ممکن است اطلاعات مورد سرقت, هک و یا تخریب قرار گیرد. نصب نرم‌افزارها و سخت‌افزارهای متناسب هر لایه می‌تواند کمک شایانی به حفظ اطلاعت کند. در صورتی که به موارد امنیتی توجه شود با صرف‌هزینه‌های اندکی اطلاعات مهم و اساسی حفظ خواهد شد و از بروز خسارت‌های غیرقابل جبران جلوگیری به عمل خواهد آمد. در پایان باید خاطر نشان کرد اولین و مهمترین قدم برای جلوگیری از اینگونه سرقت‌های اطلاعاتی آموزش و آشنایی افراد در حوزه‌های فعالیت‌شان می‌باشد تا ناخواسته گرفتار هکرها و مجرمان اینترنتی نگردند.